Quán Thân: Phần Bất tịnh (Kāyānupassanā Paṭikūlamanasikārapabbaṃ)

Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati — ‘Atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco, maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ, hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ, antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ {matthaluṅgaṃ}¹, pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo, assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā mutta’nti.

Lại nữa này các Tỷ kheo, Tỷ kheo quán sát thân này, dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt: “Trong thân này, đây là tóc, lông, móng, răng, da;² thịt, gân, xương, thận;³ tủy, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi;⁴ ruột, màng ruột, bụng, phân, {não};⁵ mật, đàm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ, nước mắt, mỡ da;⁶ nước miếng, niêm dịch, nước ở khớp xương, nước tiểu.”⁷

Thanh Tịnh đạo (Visuddhimagga) dạy rằng những thể trược này phải được đọc thuộc lòng thành từng nhóm theo thứ tự thuận và ngược: bộ năm thể đầu tiên theo thứ tự thuận và ngược, sau đó là bộ mười đầu tiên theo thứ tự ngược, rồi bộ năm thứ ba theo thứ tự thuận và ngược, tiếp đến là bộ mười lăm đầu tiên theo thứ tự ngược, bộ năm thứ tư theo thứ tự thuận và ngược,… Cuối cùng, tất cả đều được đọc theo thứ tự ngược: nước tiểu, nước ở khớp xương, nước mũi, nước miếng, mỡ da, nước mắt, mỡ, mồ hôi, máu, mủ, đờm, mật, não, phân, dạ dày, ruột non, ruột già, phổi, lá lách, màng, gan, tim, thận, tủy xương, xương, gân, thịt, da, răng, móng tay, lông trên cơ thể, tóc trên đầu. Khi một người xuất gia cạo đầu, họ được đưa cho một nắm tóc để quán niệm trong khi đọc lên bộ năm thể da: tóc trên đầu, lông trên cơ thể, móng tay, răng, da. Nhóm này dễ hình dung vì đều là các bộ phận cơ thể nhìn thấy được bằng mắt thường. Không phải ai cũng từng nhìn thấy các cơ quan bên trong cơ thể, nhưng quan sát tóc trên tay thì sẽ nhận diện ra bản chất thật của chúng.

Sau khi ghi nhớ tất cả theo thứ tự xuôi và ngược, ta có thể tụng đọc thầm trong đầu. Qua việc ghi nhớ kỹ lưỡng các bộ phận cơ thể bằng cách đọc thành tiếng lẫn trong đầu, hành giả nên hướng sự chú ý của mình vào việc nhận diện các đặc tính bất tịnh, bất mỹ của chúng mỗi khi hình dung đến. Để biết thêm chi tiết, vui lòng tham khảo Thanh Tịnh đạo⁸, trong đó mô tả chi tiết từng bộ phận của 32 thể trược và cách tiến hành nhập định với đề mục này.

“Seyyathāpi, bhikkhave, ubhatomukhā putoḷi pūrā nānāvihitassa dhaññassa, seyyathidaṃ sālīnaṃ vīhīnaṃ muggānaṃ māsānaṃ tilānaṃ taṇḍulānaṃ. Tamenaṃ cakkhumā puriso muñcitvā paccavekkheyya — ‘Ime sālī, ime vīhī ime muggā ime māsā ime tilā ime taṇḍulā’ti. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tacapariyantaṃ pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhati — ‘Atthi imasmiṃ kāye kesā lomā … mutta’nti.

Này các Tỷ kheo, cũng như một bao đồ, hai đầu trống đựng đầy các loại hột như gạo, lúa, đậu xanh, đậu lớn, mè, gạo đã xay rồi. Một người có mắt, đổ các hột ấy ra và quan sát: “Ðây là hột gạo, đây là hột lúa, đây là đậu xanh, đây là đậu đỏ, đây là mè, đây là hột lúa đã xay rồi.” Cũng vậy, này các Tỷ kheo, một Tỷ kheo quán sát thân này dưới từ bàn chân trở lên, trên cho đến đảnh tóc, bao bọc bởi da và chứa đầy những vật bất tịnh sai biệt: “Trong thân này, đây là tóc (…) nước tiểu.”

“Iti ajjhattaṃ vā … Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati.”

Đoạn kinh trên cần được hiểu theo cách tương tự như đã giải thích trước đó.

_Phần Bất tịnh đã hoàn tất.
Paṭikūlamanasikārapabbaṃ Niṭṭhitaṃ.